مجلس ترحیم
مجلس ترحیم در قوم های مختلف
مجلس ترحیم مراسمی است که در آن خانواده و خویشان ، دوستان و آشنایان به منظور آمرزش خوانی ، فاتحه خوانی و گرامیداشت شخص درگذشته برگزار میگردد.پیشینه برگزاری مجالس ترحیم بر اساس تاریخ کهن به ایران باستان و عهد باستان بر میگردد. در اسلام برگزاری مجلس ترحیم به صدر اسلام بازمیگردد.
آنچه در این مقاله میخوانید :
امروزه در ایران و همینطور مسلمانان کل جهان به منظور اظهار همدردی و عرض تسلیت با بازماندگان ، مراسمی برگزار میکنند .که همواره شمار و گستردگی آنها، نوع اظهار همدردی و تألم، و به‌ویژه آیین‌های آن، در نواحی مختلف و برحسب موقعیت اجتماعی متوفا و شرایط اجتماعی، متفاوت بوده است.
معمولاً برگزاری مجلس ختم، شب هفت، شب چهل، و شب سال رواج بیشتری دارد. و اولین و مهمترین مجلس در سومین روز پس از خاکسپاری، در خانه متوفی ، مسجد یا سر مزار برگزار میشود که برگزاری آن سابقه‌ای دیرینه دارد.پ
معنای ترحیم :
تَرْحیم، مَجْلِس، مجلس سوگواری و آمرزش‌خواهی برای درگذشتگان که معمولاً در روز سوم، شب هفت، شب چله و شب سال برپا میشود و به آن مجلس فاتحه‌خوانی، ختم و تذکر هم می‌گویند. معنای لغوی ترحیم، مهربانی کردن، رَحِمَکَ‌الله گفتن کسی را، طلب آمرزش کردن، و درود فرستادن بر میت و تعزیه گفته میشود.
زرتشیان :
در آیین سوگواری زرتشتیان برای مجلس ختم و ترحیم از واژه پرسه استفاده میشود.
در برخی از نقاط واژۀ پُرس برای مجلس زنانه، و اصطلاح فاتحه‌خوانی برای مجلس مردانه به کار می‌رود.در ایران برای متوفی مجالس ترحیم متعددی برگزار میشود که عبارت‌اند از: مجلس سومین روز درگذشتِ متوفی، که مجلس ترحیم، ختم ، فاتحه‌خوانی، تذکر در تهران، تعزیه در مشهد و بلوچ‌های سراوان مراسم سوگواری را پرسان می‌گویند.
عشایر کوچ‌رو بختیاری ساکن در شرق لرستان مراسم فاتحه‌خوانی را که چند روز پس از مرگ می‌گیرند و معمولاً ۳ تا ۷ روز به درازا می‌کشد، و پُرسه در میان زردشتیان و اهالی کرمان ، یزد و مشهد خوانده میشود؛ مجلسی در روز هفتم و چهلم (چله، اربعین)؛ گاه نیز مجلسی در روز هفتم و سی‌ام در برخی شهر‌های کردستان برگزار میشود، و مجلس سالروز است.
کمک‌های جنسی‌و نقدی مردم به صاحب عزا هم ــ که در برخی نقاط رواج دارد ــ با واژۀ پُرسیا صورت‌هایی از این واژه ارتباط دارد. مثلاً در میان بختیاری‌های شرق لرستان کمک‌هزینه‌های مجلس پُرس را پُرسی می‌گویند. در عربی واژه‌های تعزیه و تأبین به ترتیب برای تسلیت‌گویی و مرثیه‌خوانی و ستایش مرده، و اصطلاح حَفلَهالتأبین برای مجلس ترحیم ، آمده است.
پیشینه مجلس ترحیم :
یشینۀ برگزاری مجلس سوگواری، هم‌چنان‌که در برخی از آثار و نشانه‌های برجای مانده از عهد باستان می‌توان دید، به درازای حیات بشر بر زمین است. قوم بنی‌اسرائیل در سوگ از دست‌رفتگان، می‌خواندند و می‌گریستند و بر سر خاک آنها می‌رفتند و خیرات و طعام می‌دادند.
در اسلام، پیشینۀ شرکت در مراسم سوگواری و پذیرایی در مجلس ترحیم به دوران صدر اسلام می‌رسد. بنابر احادیثی، حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در مرگ زید بن حارثه و دیگران در مسجد می‌نشست و در حالی که حزن و اندوه بر چهره داشت، ذکر دعا و مصیبت می‌کرد. در روایات شیعی و سنّی با استناد به حدیثی از پیامبر اکرم در شهادت جعفر بن ابی طالب، تصریح شده که مستحب است خویشان و نزدیکان متوفی به مدت سه روز در تهیه غذا و فراهم آوردن برخی امکانات، به خانواده او که دچار تألمات روحی شده‌اند یاری رسانند و از آنان مراقبت و به آنان مهربانی کنند. به گفته امام صادق (علیه‌السلام) از همان زمان، این کار به صورت «سنّت» در آمد.
از پیامبر اکرم و اهل بیت (علیهم‌السلام) سخن روشنی دالّ بر رد یا پذیرش برگزاری مجالس پرهزینه برای متوفی در دست نیست؛ اما بنا بر قراینی، در سیره ایشان این کار پذیرفته نبوده است.
در دوره‌های بعد برای درگذشتگان معمولاً مجالسی در شب هفت و چهل برگذار می‌کردند که در آنها قاریان با صدای بلند قرآن می‌خواندند و شرکت‌کنندگان نیز با در دست گرفتن سی‌پاره، یعنی جزوه‌های قرآن، آیاتی را زیر لب زمزمه می‌کردند. در این مجالس به پذیرایی از مهمانان می‌پرداختند و برای آرامش روان مرده، بینوایان را حلوا و آش می‌دادند.
آداب و رسوم در کشورهای مختلف :
برای برگزاری مجالس ترحیم هر کشوری و هر شهری در آن ، از آداب و رسوم مختلفی پیروی میکنند.
تاجیکستان : تاجیکان در روز بیستم و چهلم و سالروز نیز مجلسی برگزار میکنند و در آن برای آمرزش متوفی خیرات می‌دهند. دود کردن اسفند و کُندر و عود نیز از دیگر آداب این مجالس در برخی نواحی تاجیکستان است. در تاجیکستان در مراسم چهلم حلوای مخصوصی می‌پزند و بنا به عقیده عامه، این حلوا نشان دهنده تجزیه جسد میّت در چهلمین روز است.
در تاجیکستان تا سالروز مرگ، جمعه‌ها مجلس کوچکی برای قرآن خوانی به نام «جمعگی» برگزار میشود. در تاجیکستان شمع‌هایی به نام «نوکچه» درست میکنند که طی سه یا هفت روز عزاداری دائماً روشن است.
هندیان : هندیان مسلمان مراسم عزاداری را در روز سوم درگذشته بر سر مزار او برپا می‌داشتند و روی گور را با قالی و پرده و شاخه‌های گل می‌آراستند و قاریان، قرآن و اشعاری در رثای مرده می‌خواندند و به خویشاوندان مرده تسلیت می‌گفتند، به گفته ابن بطوطه در سده هشتم، آوردن طعام به منزل صاحب عزا از رسوم معمول در هند دوره اسلامی بوده است.
شیون کـردن و گریستن بر سـر مزار و در مجلس عزا ــ که امروزه کم و بیش همچنان رایج است. همچنین آداب پوشیدن لباس سیاه یا پلاس و پاره‌ای سیاه بر تن داشتن، در شرق پیشینۀ دور و درازی دارد.
در شرق ایران در دورۀ باستان، علاوه بر گریستن و شیون کردن، کارهای دیگری چون زخم زدن بر خود در سوگ مرده ــ به‌ویژه بزرگان، کشتگان وجوانان ــ و همچنین خراشیدن صورت، بریدن مو، دریدن جامه و حتی بریدن گوش و خودکشی و قربانی کردن اسب، وجود داشته است.
مسلمانان هند نیز در روز سوم طعام تهیه می‌کردند و به خانۀ صاحب عزا می‌فرستادند.به نوشته ابن بطوطه، در هند در مجلس ترحیم از مهمانان با شربت و میوه‌های خشک و نارگیل پذیرایی می‌شده است.
مصر : در مصر و برخی کشورهای عربی زنانی که در عزاداری کردن مهارت دارند («باکیه» ها) برای تأثرانگیزتر کردن مجلس، دعوت می‌شوند. شدت عزاداری زنان در مصر چنان بود که گاه برای حفظ نظم مجلس، از شرکت کردن آنان در مراسم سوکواری جلوگیری می‌کردند.از گذشته‌های دور در مصر، بویژه در روستاها، موسیقی خاصی با دف نواخته می‌شد و زنانی که به آنان «ندّابه» می گفتند با رنگ کردن چهره‌هایشان با نیل، حرکاتی موزون انجام می‌دادند.
عراق و آذربایجان : در میان یزیدیه عراق نیز نواختن نغمات حزن آور با طبل و زَمّاره (نوعی نی لبک) معمول بوده است.در روز هفتم و چهلم و سالروز درگذشتِ متوفی نیز مجالسی برگزار میشود که کمابیش مشابه مجلس ترحیم، اما بیشتر به قصد تذکر، است. حضور اشخاص در مجالس چهلم و سالروز به دعوت بازماندگان بستگی دارد. مدعوین پس از حضور یافتن بر سر مزار متوفی، به خانه یا مسجدی که محل برگزاری مجلس است، می روند. در آذربایجان مراسم شب هفتم برگزار نمی‌شود، بلکه بعد از مجلس ترحیم در هر شب جمعه تا چهلم، بازماندگان و آشنایان در خانه متوفی عزاداری میکنند.
ایران :
امروزه مسلمانان سراسر ایران، به منظور فراهم آوردن امکان حضور دوستان و آشنایان برای اظهار همدردی و عرض تسلیت به بازماندگان سوگوار، مراسم و مجالسی برپا میکنند که همواره شمار و گستردگی آنها، نوع اظهار همدردی و تألم، و به‌ویژه آیین‌های آن، در نواحی مختلف و برحسب موقعیت اجتماعی متوفا و شرایط اجتماعی، متفاوت بوده است. معمولاً برگزاری مجلس ختم، شب هفت، شب چهل، و شب سال رواج بیشتری دارد.
آیین‌های سوگواری و برگزاری مجالس معمولاً از روز خاکسپاری آغاز میشود. در بیشتر نقاط پس از دفن مرده، مشایعت‌کنندگان به خانۀ صاحب عزا باز می‌گردند و از ۳ تا ۷ روز، گاه با نواختن موسیقی عزا برای بزرگان، به‌ویژه در میان لرهای کهگیلویه و لرهای دِلفان لرستان عزاداری میکنند. اغلب بلافاصله پس از مراسم تدفین، مجلس ترحیم در خانۀ متوفا و همسایگان، یا مسجد، برگذار میشود.
در ایران، اولین و مهمترین مجلس در سومین روز پس از خاکسپاری، در خانه متوفی یا مسجد یا تکیه برگزار میشود که برگزاری آن سابقه‌ای دیرینه دارد؛ مقدسی در سده چهارم،ابن اثیر در سده هفتم و شبانکاره‌ای در سده هشتم در باره برگزار کردن مراسم سه روزه عزاداری مطالبی نوشته‌اند. به نوشته ابن بطوطه، هندیان مجلس ترحیم را بر سر مزار برگزار می‌کردند. در برخی شهر‌های ایران برای تعیین تاریخ چهلمین روز، تعداد کل فرزندان یا تعداد فرزندان ذکور متوفی را از عدد چهل کم میکنند و تاریخ به دست آمده را چهلم اعلام میکنند.
گاه بازماندگان از تعداد مجالس ترحیم و سایر تشریفات سوکواری می‌کاهند و مخارج آن را صرف امور خیر میکنند. در برخی نواحی ایران اگر صاحبان عزا برای برگزاری مراسم توانایی مالی نداشته باشند، اهالی محل در پرداخت هزینه‌ها یاری میکنند. به گزارش مقدسی در سده چهارم، در شیراز نواختن طبل و نی در مجلس ترحیم معمول بود.
زردشتیان ایران : زردشتیان امروز ایران، پس از انجام مراسم تشییع و بازگشت به خانه، به تدارک مراسم روز سوم یا روز سِد، یعنی پُرسه می‌پردازند. اما مهمترین مراسم را در بامداد روز چهارم برگذار میکنند که سِدوش نام دارد. در دهمین و سی‌امین روز، به ترتیب دهه و سی‌روزه را برپا می‌دارند؛ سپس تا یک سال هر ماه و تا ۳۰ سال، و حتی ۶۰ سال، هر سال مراسمی برگذار میکنند.
پیروان دیگر ادیان، ازجمله ارمنیان و آشوریان، کمابیش تا ۳ روز سوگواری میکنند و برای مرده خیرات می‌دهند و مراسم هفتم و چهلم و سال را نیز برگذار میکنند. ارمنیانی که بضاعت داشته باشند تا ۷ شبانه‌روز کشیشان و فقرا را اطعام میکنند.صابئین مندایی تا ۴۵ روز مراسم ختم برپا می‌دارند و در این مدت هر روز یک‌بار غذای آمرزش به بینوایان می‌دهند.
با این همه، سنت زردشتی و آیین مندایی، گریستن بر مرده را نهی کرده و پیروان این ادیان امروز آن را رعایت میکنند. از صدر اسلام نیز اخباری رسیده است حاکی از اینکه عایشه و زنان مدینه در سوگ پیامبر (صلی‌الله‌وعلیه‌و‌آله‌وسلم) به شیون و زاری پرداختند و بر سر و روی خود زدند.
پذیرایی مراسم ترحیم :
در ایران غالباً در قسمتی از محل برگزاری مجلس ترحیم، شال ترمه پهن میکنند و بر آن قرآن و گلاب پاش و صندوقی حاوی جزوه‌هایی مشتمل بر یک دوره کامل قرآن به نام سی پاره یا شصت پاره یا صدوبیست پاره و گاه گلدان یا گلدان‌هایی با گل‌های سفید و شمع‌های سیاه یا سفید و ظرف‌های حلوا و خرما و عکس متوفی می‌گذارند.
گذاشتن قرآن و گلاب و حلوا بر این سفره متداولتر و قدیم‌تر است.در برخی نواحی ایران خوراکی‌های دیگری نیز برای پذیرایی از مهمانان بر سفره می‌گذارند؛ از جمله، قهوه و قُوَّتو (یا قاووت، مخلوطی از قهوه و تخم چند گیاه و شکر، هر سه آسیاب شده) در خراسان ؛ قهوه و قوّتو و کاکائو و کُماج و روغن جوشی (هردو از شیرینی‌های محلی) در کرمان ؛ و رَنگینَک در شیراز
تهران : در تهران معمولاً ۳ روز در خانۀ صاحب عزا ناهار یا شام می‌دهند و با آبگوشت لپه و پلو خورشت قیمه از کسانی که برای تسلیت‌گویی آمده‌اند، پذیرایی میکنند. در برخی جاها نیز یک وعده غذا به شرکت‌کنندگان می‌دهند.این وعده غذا غالباً از گوشت گوسفندی تهیه میشود که برای مرده قربانی کرده‌اند؛ گاه این وعده غذا فقط خاص نزدیکان است و اطعام عمومی، و به اصطلاح خرج، به روزهای بعد، اغلب به روز سوم، موکول میشود.
پذیرایی از کسانی که برای تعزیت بازماندگان به دیدن آنها می‌روند، میان مسلمانان از دیرباز مرسوم بوده است. در حدیثی دیگر از پیامبر (صلی‌الله‌وعلیه‌و‌آله‌وسلم) کمک کردن به بازماندگان در اطعام مردم در ۳ شبانه‌روز توصیه شده است.امروزه در تهران و بسیاری از شهرها مجالس ترحیم شب سوم و هفتم (و نه الزاماً در این زمانها) یا هر دو، در خانه و بیشتر در مسجد و معمولاً در دو بخش زنانه و مردانه جدا از هم برگذار میشود.
مجلس ختم را که برگزاری آن به‌طور شفاهی به خویشان و آشنایان، یا دادن آگهی در روزنامه اعلام میشود، از پیش می‌چینند، آماده میکنند. برای این کار طاقه‌شالی در مسجد پهن میکنند و روی آن قاب و قدح، یک جعبۀ سی یا شصت‌پاره (حاوی جزوه‌های قرآن)، رحل، چند ظرف حلوا، خرما، شیرینی و چند گلاب‌پاش می‌گذارند.
کرمان و ترکمان : در کرمان شرکت کنندگان در مجلس هفتم، برای صاحبان عزا به رسم احترام و برای کمک در تأمین مخارج مراسم، کله قند و چای می‌بردند. به نوشته پورکریم، ترکمن‌های اینجه برون یک روز پس از خاکسپاری هدایایی چون کله قند و پارچه و برّه برای صاحبان عزا می‌بردند.
کردستان : در کردستان از مهمانان در مسجد و خانه فقط با آب خنک پذیرایی میکنند و دعوت از آنان برای صرف غذا معمول نیست.در برخی شهر‌های کردستان و در میان اهل سنّت ، مراسمی به مدت سه روز از صبح تا عصر در مسجد محل برای شرکت آقایان و مجلس ختمی برای شرکت بانوان در منزل برگزار میشود. اخیراً در این شهرها، این مدت به دو روز تقلیل یافته است و مراسم شب هفتم، چهلم و سالگرد به هیچ وجه برگزار نمی‌شود.
قبلاً در کردستان مرسوم بود که روز سوم خانواده میّت به زنانی که بر سر مزار حضور داشتند کلوچه می‌دادند.به نوشته پورکریم،ترکمن‌ها از مهمانان با آبگوشتی به نام «اللّه یُلی» در روز سوم و پنجم پذیرایی می‌کردند. در میان کُرد‌ها به پیروی از سنّت پیامبر، وابستگان دورتر میّت یا همسایگان او، خانواده متوفی و اقوام نزدیک او را برای صرف غذا دعوت میکنند یا به خانه متوفی غذا می‌فرستند.
بختیارهای لرستان : در نواحی روستایی، در تمام مدت برپایی مجلس ترحیم (یک هفته)، هر روز بر سر مزار می‌روند،و گاه با دادن شام و ناهار از شرکت‌کنندگان پذیرایی میکنند.در میان برخی عشایر، مانند بختیاری‌های شرق لرستـان روز سوم که آن را سه روزه می‌گویند، یک وعده غذا می‌دهند.
جنوب ایران : در برخی شهر‌های جنوبی ایران، پیش از مجلس یا پس از آن، غذا‌هایی مانند عدس پلو و خوراکی از گوشت و برنج به نام «صواب (ثواب) میّت» داده میشود.
عزاداری عربهای خوزستان گاه تا یک ماه به طول می‌انجامد و تا ۷ هفته شب‌های جمعه شام می‌دهند. اینان علاوه بر سوم و هفتم، چهلم و سال را هم با تشریفات و دادن خرج برگذار میکنند.در برخی از نقاط، مانند سمنان، مراسم شب هفتم و چهلم مرسوم نبوده است ،
و امروزه، در صورت برگذار شدن، گستردگی و تشریفات کمتری دارد.از دیرباز مدت عزاداری و سوگواری، از ۳ روز تا یک هفته و حتی یک سال متفاوت بوده است.
خدمات مجلس ترحیم :
♦ اعزام آمبولانس و پزشک جهت گواهی فوت
♦ برگزاری مراسم تشییع جنازه به همراه سیستم صوتی پرتابل (سیار)
♦ تدارک دیدن میهمان برای برگزاری مراسم ترحیم
♦ خرید قبر , خرید سنگ قبر و نصب آن
صندلی و سایبان بهشت زهرا
پذیرایی چای نسکافه
پرسنل پذیرایی سر مزار
پذیرایی میوه حلوا و خرما
مداح
اکو بهشت زهرا
میز یادبود سر مزار
♦ رزرو مسجد
♦ رزرو تالار و سالن
♦ ارسال دسته گل و تاج گل و گل آرایی
♦ پذیرایی حلوا , خرما و میوه
♦ مدیحه سرایی (مداح , خطیب , قاری , واعظ , نی نوا)
♦ تهیه غذا از بهترین کترینگها و رستورانها
♦ طراحی و چاپ اعلامیه, بنر, عکس و قاب عکس, آگهی در جراید, کارت دعوت و… )
♦ مهماندار آقا و بانو
♦ ایاب و ذهاب دولتی و تشریفاتی ( اتوبوس , ون , سواری)
♦ تدارکات پذیرایی در منزل و بهشت زهرا
♦ نذورات و خیرات
♦ فیلم برداری و عکسبرداری از مراسم
♦ طراح و چاپ انواع مناجات و کتب مذهبی با عکس متوفای
♦ اجرای مراسم ترحیم عرفانی به همراه سازهای نی دف تار توسط گروه آوای هجران
جهت رزرو خدمات ترحیم به صورت آنلاین بر روی دکمه زیر کلیک کنید :
خدمات بهشت زهرا :
با توجه به اینکه هیچگونه زمانی برای تدارک و تهیه اقلام و افراد مورد نیاز جهت اجرا وجود ندارد و اگر بدون برنامه ریزی و مدیریت صحیح صورت پذیرد باعث آشفتگی خاطر بیشتر فرد یا افراد عزیز ازدست شده می گردد. لذا اعمال مربوط به سر مزار باید قبل از حضور مدعوین همگی آماده اجرا باشند , تا صاحب مراسم احساس هیچگونه دل نگرانی نداشته باشد.
خدمات مجلس ترحیم در بهشت زهرا شامل موارد زیر میباشد :
نصب میز صندلی سایبان بهشت زهرا س
رزرو مداح و اجاره اکو و مداح بهشت زهرا ( سیستم صوت )
خدمات پذیرایی شامل : چای و نسکافه ، حلوا و خرما ، میوه ،پک میوه ، آب میوه و آب معدنی و…
پک میوه
پرسنل پذیرایی
اجرای مراسم ترحیم و یادبود گروه موسیقی سنتی آوای هجران
کلیه خدمات فوق با بهترین کیفیت توسط تیم مدیریت موسسه خدمات مجالس ترحیم هجران انجام میگیرد .جهت کسب اطلاعات بیشتر بر روی دکمه زیر کلیک کنید :
اجرای مراسم ترحیم :
برای برگزاری مراسم ترحیم معمولا مداح یا گروه موسیقی به اجرای مراسم ترحیم در بهشت زهرا ، سر مزار ، منزل ، مسجد ، تالار به مناسبتهای : خاکسپاری ، شام غریبان ، سوم و هفتم ، چهلم و سالگرد میپردازد.
اجرای مراسم ترحیم به دو صورت مذهبی و عرفانی برگزار میشود که در مطلبی تحت عنوان : گروه موسیقی ترحیم یا مداح به این موضوع پرداخته شده است و شما میتوانید با کلیک بر روی لینک زیر مشاهده کنید :
اجرای مراسم ترحیم بر سر مزار نیز میتواند به صورت مداحی یا مراسم ترحیم عرفلانی به همراه خواننده و نوازنده نی انجام بگیرد .
برای اجرا به صورت عرفانی در فضایی از موسیقی سنتی و عرفانی به همراه سازهای نی ، دف ، تار و خواننده میتوانید از گروه موسیقی آوای هجران با سابقه طولانی در اجرای مراسم ختم و یادبود استفاده کنید .
جهت هرگونه مشاوره در برگزاری مراسم ختم و یادبود ، خدمات ترحیم ، اجرای مراسم ترحیم در بهشت زهرا و سر مزار در تهران و شهرستان ، اجرای مراسم ترحیم عرفانی در تالار و منزل ( تهران و شهرستان ) با ما تماس بگیرید.